2024.12.27

Trào ngược dạ dày thực quản: Nguyên nhân, triệu chứng, và cách điều trị

Trào ngược dạ dày thực quản là tình trạng axit trong dạ dày hoặc thức ăn từ dạ dày bị trào ngược lên thực quản. Điều này có thể gây ra các triệu chứng như ợ nóng, vị đắng trong miệng, buồn nôn và cảm giác đầy bụng. Tuy là một tình trạng khá phổ biến, nếu không được điều trị kịp thời, trào ngược dạ dày thực quản có thể dẫn đến những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn.

1. Trào ngược dạ dày thực quản là gì?

Trào ngược dạ dày thực quản xảy ra khi cơ vòng thực quản dưới bị giảm chức năng. Cơ vòng thực quản dưới là một vòng cơ ở phần dưới của thực quản, có chức năng ngăn không cho axit trong dạ dày trào ngược lên thực quản. Khi cơ vòng thực quản dưới giãn ra hoặc yếu đi, axit và thức ăn có thể chảy ngược vào thực quản, gây ra cảm giác khó chịu.

Trào ngược dạ dày thực quản nhẹ là bình thường và có thể xảy ra sau khi ăn một bữa ăn lớn hoặc khi bạn nằm ngay sau bữa ăn. Tuy nhiên, nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên và kéo dài, có thể bạn đang gặp phải bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD), một dạng nghiêm trọng của trào ngược dạ dày thực quản.

2. Phân loại

Trào ngược dạ dày thực quản được chia thành hai loại chính: trào ngược dạ dày thực quản (GER) và bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD). Sự khác biệt giữa hai loại này chủ yếu nằm ở mức độ nghiêm trọng và tần suất của các triệu chứng.

Trào ngược dạ dày thực quản (GER)

GER là tình trạng trào ngược dạ dày thực quản xảy ra một cách thỉnh thoảng, không gây hại nghiêm trọng đến thực quản. Những người bị GER thường gặp phải các triệu chứng như ợ nóng, trào ngược thức ăn, ợ hơi và đầy bụng. GER có thể xảy ra sau khi ăn đồ ăn cay, béo, uống nước có ga hoặc một số loại thức ăn gây kích ứng khác.

Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD)

GERD là tình trạng trào ngược dạ dày thực quản mãn tính, xảy ra thường xuyên và có thể gây tổn thương cho thực quản. Nếu không được điều trị kịp thời, GERD có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như viêm loét thực quản, hẹp thực quản, hoặc thậm chí ung thư thực quản. Ngoài các triệu chứng giống GER, người bị GERD còn có thể gặp phải các triệu chứng nghiêm trọng như khó nuốt, ho mãn tính, hoặc đau ngực.

3. Nguyên nhân

Nguyên nhân chính của trào ngược dạ dày thực quản là do cơ vòng thực quản dưới bị yếu đi hoặc giãn ra không đúng lúc. Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ bị trào ngược dạ dày thực quản bao gồm:

• Béo phì: Trọng lượng dư thừa có thể tạo áp lực lên dạ dày, làm tăng khả năng axit trào ngược lên thực quản.
• Thoát vị hoành: Đây là tình trạng dạ dày bị đẩy lên qua cơ hoành vào trong ngực, gây ra sự yếu đi cơ vòng thực quản dưới.
• Mang thai: Trong thời gian mang thai, sự thay đổi nội tiết tố và áp lực từ thai nhi lên dạ dày có thể khiến axit dễ dàng trào ngược lên thực quản.

Ngoài ra, một số thói quen sinh hoạt và yếu tố khác như hút thuốc, ăn quá no, nằm xuống sau bữa ăn hoặc uống nhiều đồ uống có ga, rượu bia cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

4. Triệu chứng

Triệu chứng của trào ngược dạ dày thực quản có thể khác nhau ở mỗi người, nhưng những dấu hiệu phổ biến nhất bao gồm:

• Ợ nóng: Cảm giác nóng rát ở ngực hoặc cổ họng, thường xuất hiện sau khi ăn hoặc khi bạn nằm xuống.
• Trào ngược thức ăn hoặc axit: Vị chua hoặc đắng trong miệng, do thức ăn hoặc axit từ dạ dày trào ngược lên miệng hoặc cổ họng.
• Ợ hơi và đầy bụng: Cảm giác khó chịu, chướng bụng, đầy hơi.
• Buồn nôn: Một số người có thể cảm thấy buồn nôn, thậm chí nôn mửa sau khi ăn.
• Khó nuốt: Khi axit làm tổn thương thực quản, người bệnh có thể cảm thấy đau khi nuốt hoặc cảm giác vướng ở cổ họng.
• Ho khan hoặc khàn giọng: Trào ngược dạ dày thực quản có thể ảnh hưởng đến cổ họng và thanh quản, gây ho hoặc khàn giọng.

5. Chẩn đoán

Trào ngược dạ dày thực quản thường có thể được chẩn đoán dựa trên triệu chứng và tiền sử bệnh của người bệnh. Nếu triệu chứng chỉ xảy ra thỉnh thoảng, bác sĩ có thể không yêu cầu xét nghiệm đặc biệt. Tuy nhiên, nếu tình trạng trào ngược dạ dày thực quản diễn ra thường xuyên hoặc nghiêm trọng hơn, bác sĩ có thể đề nghị một số xét nghiệm để xác định chính xác tình trạng bệnh.

Các xét nghiệm thường gặp bao gồm:

• Nội soi thực quản dạ dày: Dùng một ống mềm có gắn camera để kiểm tra thực quản và dạ dày, phát hiện tổn thương nếu có.
• Đo pH thực quản: Đo độ axit trong thực quản trong một khoảng thời gian nhất định.
• Chụp X-quang: Sử dụng chất cản quang để xác định bất thường trong thực quản, cổ họng và dạ dày.

6. Điều trị

Điều trị trào ngược dạ dày thực quản thường bao gồm thay đổi lối sống và sử dụng thuốc để kiểm soát triệu chứng. Với những trường hợp nhẹ, bạn có thể điều trị bằng cách thay đổi thói quen ăn uống và sinh hoạt, kết hợp với thuốc không kê đơn. Tuy nhiên, đối với trường hợp nặng hoặc mãn tính, bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ để có phương pháp điều trị phù hợp.

Thay đổi lối sống

Một số thay đổi lối sống có thể giúp giảm thiểu các triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản:

• Tránh các thực phẩm gây kích ứng: Các thực phẩm như đồ ăn cay, có tính axit (cam, chanh), thực phẩm chiên, đồ uống có ga hoặc rượu bia có thể làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày thực quản.
• Ăn ít bữa nhưng thường xuyên hơn: Thay vì ăn ba bữa lớn, bạn nên ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày để giảm áp lực lên dạ dày.
• Giảm cân: Nếu bạn thừa cân, giảm cân có thể giúp giảm bớt áp lực lên dạ dày và ngăn ngừa trào ngược dạ dày thực quản.
• Không nằm ngay sau bữa ăn: Bạn nên đợi ít nhất 2-3 giờ sau khi ăn mới nằm xuống để tránh tình trạng trào ngược.
• Nâng đầu giường khi ngủ: Bạn có thể nâng phần đầu giường lên khoảng 15-20 cm để giúp ngăn ngừa axit trào ngược vào thực quản khi ngủ.

Thuốc điều trị

Nếu thay đổi lối sống không đủ để kiểm soát triệu chứng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản. Các loại thuốc phổ biến bao gồm:

• Thuốc kháng axit: Những loại thuốc này giúp trung hòa axit dạ dày, giảm nhanh các triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản nhẹ đến trung bình.
• Thuốc chẹn thụ thể H2: Những loại thuốc này giúp giảm sản xuất axit trong dạ dày, giúp giảm triệu chứng trong thời gian dài hơn.
• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Những loại thuốc này giúp giảm sản xuất axit dạ dày và được sử dụng trong điều trị trào ngược dạ dày thực quản nặng hoặc mãn tính.

7. Biến chứng

Nếu không được điều trị, trào ngược dạ dày thực quản có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:

• Viêm thực quản: Khi axit trào ngược lên thực quản thường xuyên, có thể gây viêm, loét và chảy máu ở thực quản.
• Hẹp thực quản: Sự hình thành sẹo do viêm có thể làm hẹp thực quản, gây khó khăn khi nuốt.
• Thực quản Barrett: Đây là tình trạng tế bào thực quản bị thay đổi, làm tăng nguy cơ ung thư thực quản.

8. Phòng ngừa

Để phòng ngừa trào ngược dạ dày thực quản, bạn cần thay đổi thói quen sinh hoạt như duy trì cân nặng hợp lý, tránh các thực phẩm kích ứng, ăn nhiều bữa nhỏ và tránh nằm ngay sau bữa ăn. Ngoài ra, bạn cũng cần giảm căng thẳng, bỏ thuốc lá và hạn chế uống rượu.

Tổng kết: Trào ngược dạ dày thực quản là một tình trạng khá phổ biến và có thể gây ra nhiều khó chịu. Tuy nhiên, nếu bạn thay đổi thói quen sống và sử dụng thuốc điều trị hợp lý, bạn có thể kiểm soát tốt các triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.