Tăng huyết áp: Phân loại và cách để có huyết áp lành mạnh

Huyết áp là một trong những chỉ số quan trọng nhất để đánh giá sức khỏe tim mạch. Đây là áp lực của máu tác động lên thành động mạch khi tim bơm máu. Việc duy trì huyết áp ở mức bình thường không chỉ giúp bảo vệ tim mà còn ngăn ngừa hàng loạt các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, bao gồm đột quỵ, bệnh thận và các bệnh lý tim mạch khác.

Huyết áp là gì và cách đo lường?

Huyết áp được đo bằng hai chỉ số:

Huyết áp tâm thu (systolic): Đây là áp lực trong động mạch khi tim co bóp, đẩy máu vào hệ tuần hoàn. Chỉ số này thường là số đầu tiên hoặc số trên trong kết quả đo.
Huyết áp tâm trương (diastolic): Đây là áp lực trong động mạch khi tim ở trạng thái nghỉ, giữa các nhịp đập. Chỉ số này là số thứ hai hoặc số dưới.

Kết quả đo huyết áp được biểu thị dưới dạng tỷ lệ, ví dụ: 120/80 mmHg.

Phân loại mức huyết áp

Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), huyết áp được phân loại như sau:

Huyết áp bình thường: Tâm thu dưới 120 mmHg và tâm trương dưới 80 mmHg.
Tiền tăng huyết áp: Tâm thu từ 120-129 mmHg và tâm trương dưới 80 mmHg.
Tăng huyết áp giai đoạn 1: Tâm thu từ 130-139 mmHg hoặc tâm trương từ 80-89 mmHg.
Tăng huyết áp giai đoạn 2: Tâm thu từ 140 mmHg trở lên hoặc tâm trương từ 90 mmHg trở lên.
Cơn tăng huyết áp cấp cứu: Tâm thu trên 180 mmHg và/hoặc tâm trương trên 120 mmHg. Đây là tình trạng khẩn cấp, cần được chăm sóc y tế ngay lập tức.

Tại sao huyết áp bình thường quan trọng?

Huyết áp bình thường đảm bảo rằng máu lưu thông hiệu quả đến các cơ quan trong cơ thể, cung cấp đủ oxy và dưỡng chất cần thiết. Nếu huyết áp quá cao hoặc quá thấp, cơ thể sẽ phải đối mặt với nhiều nguy cơ sức khỏe, bao gồm:

Bệnh tim mạch: Huyết áp cao làm tăng gánh nặng cho tim, khiến cơ tim phải làm việc nhiều hơn, lâu dần dẫn đến suy tim hoặc bệnh mạch vành.
Đột quỵ: Huyết áp cao có thể làm tổn thương các mạch máu trong não, dẫn đến đột quỵ do xuất huyết hoặc tắc nghẽn mạch máu.
Bệnh thận: Tăng huyết áp kéo dài có thể gây tổn thương thận, làm suy giảm chức năng lọc máu.
Tổn thương mắt: Huyết áp cao làm tăng nguy cơ tổn thương các mạch máu nhỏ trong mắt, gây ra bệnh lý võng mạc do tăng huyết áp.

Các yếu tố ảnh hưởng đến huyết áp

Huyết áp chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, từ thói quen sống, chế độ ăn uống, đến yếu tố di truyền. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến:

Chế độ ăn uống: Tiêu thụ nhiều muối (natri) làm tăng lượng nước trong máu, dẫn đến tăng huyết áp. Thực phẩm giàu chất béo bão hòa cũng có thể làm tăng mức cholesterol, gây ảnh hưởng xấu đến huyết áp.
Hoạt động thể chất: Lối sống ít vận động không chỉ làm tăng nguy cơ béo phì mà còn làm suy giảm sức khỏe tim mạch.
Căng thẳng: Căng thẳng kéo dài có thể gây ra phản ứng dây chuyền trong cơ thể, bao gồm tăng tiết hormone stress như cortisol, làm tăng huyết áp.
Sử dụng rượu và thuốc lá: Rượu và thuốc lá không chỉ gây tổn thương động mạch mà còn làm tăng nguy cơ tăng huyết áp mãn tính.
Di truyền: Nếu gia đình bạn có tiền sử mắc bệnh tăng huyết áp, nguy cơ bạn mắc bệnh cũng cao hơn.

Dấu hiệu và triệu chứng của huyết áp bất thường

Tăng huyết áp thường được gọi là “kẻ giết người thầm lặng” vì không có triệu chứng rõ rệt trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, khi huyết áp cao kéo dài, bạn có thể gặp các triệu chứng sau:

Đau đầu dữ dội.
Chóng mặt hoặc cảm giác mất thăng bằng.
Đau ngực hoặc khó thở.
Nhìn mờ hoặc mất thị lực tạm thời.
Tim đập nhanh hoặc không đều.

Nếu bạn gặp các triệu chứng trên, đặc biệt khi đo được huyết áp rất cao, hãy đến cơ sở y tế ngay lập tức.

Làm thế nào để duy trì huyết áp bình thường?

Để duy trì huyết áp ở mức lý tưởng, bạn cần thực hiện các thay đổi lối sống sau:

Ăn uống lành mạnh:
- Tăng cường rau xanh, trái cây, và thực phẩm giàu kali như chuối, khoai lang, và bơ.
- Hạn chế muối, chỉ tiêu thụ dưới 5g mỗi ngày theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
- Tránh thực phẩm chế biến sẵn và đồ ăn nhanh.
Tập thể dục đều đặn:
- Dành ít nhất 150 phút mỗi tuần cho các hoạt động thể chất như đi bộ nhanh, đạp xe, hoặc yoga.
- Các bài tập sức bền và bài tập tim mạch giúp tăng cường sức khỏe tim mạch.
Quản lý căng thẳng:
- Áp dụng các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga, hoặc hít thở sâu.
- Tránh các tình huống gây căng thẳng không cần thiết.
Hạn chế rượu và thuốc lá:
- Giới hạn lượng rượu tiêu thụ dưới mức khuyến nghị (một ly mỗi ngày cho nữ và hai ly cho nam).
- Bỏ thuốc lá để cải thiện sức khỏe mạch máu.
Theo dõi huyết áp định kỳ:
- Sử dụng máy đo huyết áp tại nhà để kiểm tra thường xuyên, đặc biệt nếu bạn có nguy cơ cao.

Khi nào cần khám bác sĩ?

Nếu bạn đo được huyết áp cao hơn mức bình thường trong nhiều lần đo liên tiếp, hoặc xuất hiện các triệu chứng bất thường như đau đầu dữ dội, khó thở, hãy tìm đến phòng khám DYM để được tư vấn. Trong một số trường hợp, bạn có thể cần dùng thuốc để kiểm soát huyết áp.

Kết luận

Duy trì huyết áp ở mức bình thường là một trong những yếu tố quan trọng nhất để bảo vệ sức khỏe tim mạch. Thông qua việc thay đổi lối sống, ăn uống lành mạnh và quản lý căng thẳng, bạn có thể kiểm soát huyết áp hiệu quả, giảm nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm. Hãy theo dõi sức khỏe định kỳ và luôn lắng nghe cơ thể để sống khỏe mạnh và hạnh phúc hơn.