Tin tức sức khỏe,
thông báo về DYM

Mỡ máu (Cholesterol máu) là một chất béo quan trọng trong cơ thể. Tuy nhiên, cholesterol trong máu không cân đối hoặc quá cao có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như bệnh tim mạch và đột quỵ. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các loại cholesterol, nguyên nhân gây tăng cholesterol và cách duy trì cholesterol lành mạnh để bảo vệ sức khỏe.

Vai trò của Cholesterol trong cơ thể

Cholesterol là một loại lipid được sản xuất chủ yếu bởi gan và một phần nhỏ được hấp thu từ thực phẩm như thịt, trứng và các sản phẩm từ sữa. Cholesterol có vai trò quan trọng giúp:

• Xây dựng màng tế bào: Cholesterol là một thành phần thiết yếu trong màng tế bào, giúp duy trì cấu trúc và chức năng của tế bào.

• Sản xuất hormone: Cholesterol tham gia vào việc tạo ra các hormone như estrogen, testosterone và cortisol.

• Tổng hợp vitamin D: Dưới tác động của ánh nắng mặt trời, cholesterol trong da được chuyển hóa thành vitamin D.

• Sản xuất mật: Gan sử dụng cholesterol để tạo ra mật, hỗ trợ tiêu hóa chất béo trong thức ăn.

Tuy nhiên, không phải tất cả cholesterol đều giống nhau. Cholesterol được vận chuyển trong máu nhờ các hạt lipoprotein, và chúng được chia thành hai loại chính:

• Lipoprotein mật độ thấp (LDL): Đây là loại cholesterol thường được gọi là "cholesterol xấu". LDL vận chuyển cholesterol từ gan đến các tế bào. Nếu có quá nhiều LDL trong máu, nó có thể tích tụ trong thành động mạch, hình thành mảng bám và gây tắc nghẽn dòng máu.

• Lipoprotein mật độ cao (HDL): Đây là loại cholesterol "tốt". HDL giúp loại bỏ cholesterol dư thừa khỏi máu, đưa nó trở lại gan để được xử lý và loại bỏ khỏi cơ thể.

Nguyên nhân làm tăng cholesterol

Cholesterol trong cơ thể chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, từ lối sống đến di truyền. Các nguyên nhân chính bao gồm:

1. Chế độ ăn uống không lành mạnh

• Thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa: Các loại thịt đỏ, bơ, phô mai và các sản phẩm từ sữa nguyên kem chứa nhiều chất béo bão hòa, làm tăng LDL.

• Chất béo trans: Thường có trong các thực phẩm chế biến sẵn như bánh ngọt, đồ chiên rán và bơ thực vật, chất béo trans không chỉ làm tăng LDL mà còn giảm HDL.

• Thiếu chất xơ: Một chế độ ăn thiếu chất xơ từ rau quả, ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu có thể làm tăng nguy cơ cholesterol cao.

2. Lối sống ít vận động Hoạt động thể chất giúp tăng HDL và giảm LDL. Người ít vận động thường có nguy cơ cao bị thừa cân và cholesterol cao.

3. Thừa cân và béo phì Thừa cân làm tăng LDL và giảm HDL, đồng thời gây ra các rối loạn chuyển hóa liên quan đến cholesterol.

4. Hút thuốc lá Hút thuốc lá không chỉ làm giảm HDL mà còn gây tổn thương thành động mạch, tạo điều kiện cho mảng bám cholesterol hình thành.

5. Di truyền Một số người có tình trạng tăng cholesterol máu gia đình, khiến cơ thể sản xuất quá nhiều cholesterol hoặc không loại bỏ được cholesterol hiệu quả.

6. Tuổi tác và giới tính Ở phụ nữ, cholesterol thường tăng sau mãn kinh do sự suy giảm hormone estrogen. Người lớn tuổi cũng có xu hướng tích tụ cholesterol nhiều hơn do các quá trình trao đổi chất chậm lại.

Tác động của cholesterol cao đến sức khỏe

Khi cholesterol LDL trong máu quá cao, nó có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, bao gồm:

1. Bệnh tim mạch Mảng bám cholesterol tích tụ trong thành động mạch làm hẹp đường kính của mạch máu, giảm lưu lượng máu đến tim. Điều này có thể gây đau thắt ngực hoặc nghiêm trọng hơn dẫn đến nhồi máu cơ tim.

2. Đột quỵ Nếu mảng bám hình thành trong động mạch cung cấp máu cho não, nó có thể gây tắc nghẽn hoặc vỡ, dẫn đến đột quỵ.

3. Xơ vữa động mạch Mảng bám cholesterol làm cho động mạch trở nên cứng và mất tính đàn hồi, khiến tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu.

4. Bệnh động mạch ngoại biên Cholesterol cao cũng có thể ảnh hưởng đến các mạch máu ngoại biên, gây đau nhức hoặc chuột rút ở chân khi vận động.

Cách kiểm soát và cải thiện cholesterol

1. Điều chỉnh chế độ ăn uống

• Tăng cường chất xơ: Thực phẩm giàu chất xơ như yến mạch, lúa mạch, trái cây, rau củ và các loại đậu giúp giảm hấp thu cholesterol từ thực phẩm.

• Chọn chất béo lành mạnh: Thay thế chất béo bão hòa bằng chất béo không bão hòa có trong dầu ô liu, dầu hạt cải, cá hồi và quả bơ.

• Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn: Tránh xa các loại bánh kẹo, đồ ăn nhanh và đồ chiên rán.

• Bổ sung thực phẩm chứa sterol và stanol: Các hợp chất này, có trong một số loại ngũ cốc, nước cam và sữa chua, giúp giảm LDL.

2. Duy trì hoạt động thể chất Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần, giúp tăng HDL và cải thiện sức khỏe tim mạch. Các bài tập như đi bộ nhanh, chạy bộ, bơi lội và đạp xe đều mang lại hiệu quả tích cực.

3. Quản lý cân nặng Giảm cân chỉ một vài kilogram có thể làm giảm LDL và tăng HDL.

4. Ngừng hút thuốc Bỏ thuốc lá giúp cải thiện HDL, đồng thời giảm nguy cơ xơ vữa động mạch và bệnh tim mạch.

5. Hạn chế rượu bia Uống rượu bia quá mức có thể làm tăng triglyceride – một loại chất béo khác trong máu, liên quan đến nguy cơ bệnh tim.

6. Sử dụng thuốc nếu cần Trong trường hợp thay đổi lối sống không đủ để kiểm soát cholesterol, bác sĩ có thể kê đơn thuốc như statin, fibrat hoặc thuốc ức chế hấp thu cholesterol. Việc sử dụng thuốc cần được theo dõi chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả và tránh tác dụng phụ.

Những xét nghiệm cần thiết để kiểm tra cholesterol

Để đánh giá cholesterol, bác sĩ thường chỉ định xét nghiệm mỡ máu. Xét nghiệm này đo các chỉ số sau:

• Tổng cholesterol: Bao gồm cả LDL, HDL và triglyceride.

• LDL cholesterol: Cholesterol xấu.

• HDL cholesterol: Cholesterol tốt.

• Triglyceride: Một loại chất béo khác trong máu, thường tăng khi tiêu thụ nhiều calo hơn mức cần thiết.

Kết luận

Cholesterol đóng vai trò quan trọng trong cơ thể, nhưng cholesterol cao, đặc biệt là LDL, có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Để bảo vệ sức khỏe, bạn nên duy trì một lối sống lành mạnh, kết hợp giữa chế độ ăn uống cân đối, hoạt động thể chất đều đặn, và kiểm tra sức khỏe định kỳ hằng năm tại DYM. Nếu cần thiết, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp.

Theo TS.BS Võ Việt Hản